Ýçmesuyu temin þebekeleri, en yüksek noktadaki aboneye (kritik nokta) yüksek tüketimin olduðu saatlerde yeterli su ulaþtýrýlacak þekilde tasarlanmýþtýr. Gün içinde izole bölge giriþ noktasý ile Kritik Nokta arasýnda tüketim yüksek olduðundan dolayý, kritik noktadaki basýnç azalýr. Gece ise su tüketimi (dolayýsýyla su hýzý) düþük olduðu için izole bölgeye giren suyun basýncý artar. Bu nedenle aslýnda tüketimin en düþük olduðu saatlerde gerek olmamasýna raðmen þebeke olabilecek en yüksek basýnca maruz kalmaktadýr.
Yüksek basýnçtan dolayý yeni arýzalar meydana gelmekte, mevcut arýzalar büyümekte ve yüksek miktarda su kaybý meydana gelmektedir. Yüksek su tüketiminin olduðu saatlerde þebekeye sabit çýkýþ basýncý verildiðinde, þebekenin kritik noktalarýnda basýnç düþmektedir (bknz. Þekil-1). Bu basýnç düþüþü þebekenin yüksek ve/veya uç noktalarýnda meydana gelmektedir. Düþük su tüketiminin olduðu saatlerde ise þebekeye sabit çýkýþ basýncý verildiðinde, tüm þebekede basýnç yükselmektedir (bknz. þekil-1) . Bunlarýn önüne geçmek için Ýçmesuyu temin þebekelerinde dinamik basýnç kontrolüne ihtiyaç bulunmaktadýr (bknz. Þekil-2).
Malatya ilinde daha önce Ýdare tarafýndan izole edilmiþ bir bölgede su kayýplarýnýn azaltýlmasý amacýyla pilot basýnç yönetimi çalýþmasý yapýlmýþtýr. Bu çalýþma ile aþaðýdaki kazanýmlar hedeflenmiþtir:
- Gece su tüketiminin az olduðu saatlerde basýncý minimum seviyeye getirerek su kayýplarýný azaltmak,
- Kritik noktalarda (þebekenin en yüksek noktasýnda bulunan abone) konumlandýrýlacak olan veri kaydedici sayesinde abone basýncýný sürekli izleyerek kritik noktadaki basýncý kontrol etmek. Kritik noktaya gece-gündüz stabil basýnç vermek,
- Yüksek basýnçtan kaynaklanan arýzalarý önlemek ve böylece iþletim maliyetini azaltmak,
- Þebekeye ihtiyacý kadar basýnç vererek mevcut þebekenin ömrünü uzatmak
Ýdare tarafýndan hazýrlanan ölçüm odalarýna, Elektronik BKV Kontrolörü, DN150 çapýnda Basýnç Düzenleyici Kontrol Vanasý (BKV), DN150 çapýnda Flanþlý Ultrasonik Debimetre ve DN150 çapýnda pislik tutucu montajlarý yapýlmýþtýr. Ayrýca þebekenin en yüksek kotundaki binanýn giriþine Kritik Nokta Dataloggerý montajý yapýlarak þebekenin en yüksek kotundaki abonenin düþük basýnç almasý engellenmiþtir.
Resim 1 (sol) ve 2 (sað): Ýzole Ölçüm Odasýna Konumlandýrýlan Ekipmanlarýn Fotoðraflarý
Pilot çalýþma kapsamýnda Elektronik BKV Kontrolörü devreye alýndýktan sonra 1 haftalýk süreler ile sýrasýyla aþaðýdaki basýnç yönetimi metotlarý uygulanmýþtýr:
- BKV Kontrolörü Devre Dýþýndayken Sadece Veri Kaydý (29.01 – 5.02.2018)
- BKV Kontrolörü Devrede - Sabit Basýnç (13 – 20.02.2018)
- BKV Kontrolörü Devrede – Debiye Duyarlý Basýnç Kontrolü (20 – 27.02.2018)
Grafik 1’de yer alan mavi renkli grafik debiyi, kýrmýzý renkli grafik giriþ basýncýný, turuncu renkli grafik ise çýkýþ basýncýný ifade etmektedir. Grafikten görüleceði üzere ilk hafta turuncu renkteki çýkýþ basýncýna herhangi bir müdahale yapýlmamýþ, ikinci hafta 40mss sabit çýkýþ basýncýna ayarlanmýþ, üçücü hafta ise debiye duyarlý çýkýþ basýncýna geçilmiþtir. Debiye duyarlý çýkýþ basýncýnda, debimetreden gelen debi verisini dikkate alarak elektronik BKV kontrolörü dinamik olarak BKV çýkýþ basýncýný ayarlamaktadýr. Bu ayarlamalarý yaparken sistem ayrýca kritik noktadan gelen basýnç deðerlendirini de dikakte alarak bu noktada hedeflenen basýnç deðerini saðlayacak þekilde çalýþmaktadýr.
Tablo 1: Haftalýk Verilerin Karþýlaþtýrýlmasý
- Yukarýdaki tablodan görüleceði üzere, çýkýþ basýncýna müdahale edilmeyen ilk hafta bölgeye toplam 29.785 m3 su temin edilmiþtir. Bu hafta ortalama çýkýþ basýncý 49,2 mss ve minimum gece debisi 44 l/s olarak ölçülmiþtür.
- Ýkinci haftada ise çýkýþ basýncý Elektronik BKV Kontrolörüne merkezden gönderilen bir komut ile sabit 40mss olacak þekilde ayarlanmýþtýr. Bu hafta ortalama çýkýþ basýncý 40 mss ve minimum gece debisi 32,9l/s; bölgeye temin edilen su miktarý ise 23.750 m3 olarak ölçülmüþtür. Sabit basýnç verilerek bir önceki haftaya kýyasla minimum gece debisi 11,1 l/s, bölgeye verilen toplam su miktarý ise 6.035 m3/hafta azaltýlmýþtýr.
- Üçüncü haftada ise çýkýþ basýncý yine Elektronik BKV Kontrolörüne merkezden gönderilen bir komut ile debiye duyarlý olacak þekilde ayarlanmýþtýr. Bu hafta ortalama çýkýþ basýncý 31,6 mss ve minimum gece debisi 23 l/s; bölgeye temin edilen su miktarý ise 19.151 m3 olarak ölçülmüþtür. Debiye duyarlý basýnç ayarý ile minimum gece debisi bir önceki haftaya kýyasla 9,9 l/s, bölgeye verilen toplam su miktarý ise 4.599 m3/hafta azaltýlmýþtýr.
- Elde edilen haftalýk veriler aylýk olarak oranlandýðýnda pilot uygulama ile aylýk 42.500 m3 su tasarrufu yapýldýðý tespit edilmiþtir.
